بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و کانی شناسی خاک های شور-سدیمی غرب دریاچه ارومیه استان آذربایجان غربی

شوری خاک یکی از مشکلات اساسی در مناطق خشک و مناطق اطراف دریاها و به ویژه دریاچه های آب شور می باشد. جهت بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی، مینرالوژی و ژنز خاک های شور و سدیمی غرب دریاچه ارومیه، پنج پروفیل خاک (چهار پروفیل در اراضی شور-سدیمی و یک پروفیل در اراضی غیر شور-غیر سدیمی) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد اراضی شور-سدیمی در مقایسه با اراضی غیر شور-غیر سدیمی، دارای کربن آلی و کربنات کلسیم معادل کمتر، ec، سدیم تبادلی،cec و ph بیشتر بودند. مقادیر بالای سدیم تبادلی در خاک های شور-سدیمی منجر به پراکنش و جابجایی ذرات رس و نتیجتا تشکیل افق-های ناتریک در این خاک ها گردیده است. علاوه براین در این خاک ها صعود کاپیلاری از سطح ایستابی کم عمق منجر به تجمع املاح در افق های سطحی و تشکیل افق های سالیک در سطح الارض این خاک ها گردیده است. با توجه به افق های مشخصه شناسایی شده در این خاک ها و رژیم های رطوبتی و حرارتی منطقه، رده-بندی این خاک ها طبق سیستم (st) در سطح زیر گروه، بدین شرح می باشد: پروفیل 1، تیپیک ناتریزرآلف، پروفیل 2، تیپیک ناتریزرول، پروفیل 3، کلسیک آکوئی سالید، پروفیل 4 تیپیک آکوئی سالیدو نهایتاپروفیل 5 تیپیک کلسی زرول رده بندی شدند. علاوه بر این، این خاک ها دارای ویژگی هایی هستند که در کلید فعلی رده بندی خاک در نظر گرفته نشده اند و به منظور لحاظ کردن این ویژگی ها در رده بندی چنین خاک هایی، تحت گروه های جدیدی شاملcalcic natrixerolls، calcic natric aquisalids و natric aquisalids پیشنهاد می-شوند. نتایج مینرالوژی نشان داد که اسمکتایت، ایلایت، کلرایت، کائولینایت، ورمی کولایت کانی های رسی غالب هر دو گروه خاک ها هستند. علاوه بر این خاک های شور-سدیمی محتوی اسمکتایت بیشتر و مقدار کمی ورمی کولایت با هیدروکسی بین لایه ای بودند. ایلایت، کلرایت و کائولینایت دارای منشا موروثی بودند. اسمکتایت ها عمدتا پدوژنیک بوده و در اثر تغییر شکل ایلایت حاصل شده اند. در خاک های شور-سدیمی و مخصوصا افق های زیرین این خاک ها، عمدتا در اثر نوتشکیلی از محلول خاک تشکیل شده است. هر چند یک منشا موروثی برای اسمکتایت های هر دو گروه خاک ها قابل تصویر است. ورمی کولایت و ورمی کولایت با هیدروکسی بین لایه ای نیز پدوژنیک بوده و طی فرایند هوادیدگی ایلایت به اسمکتایت تشکیل شده اند. پالی-گورسکایت تنها در خاک غیر شور-غیر سدیمی مشاهده شد و احتمالا دارای منشا پدوژنیک بوده و در اثر تغییر شکل اسمکتایت یا نوتشکیلی از محلول خاک تشکیل شده است. نتایج مینرالوژی نشان داد که شوری و سدیمی شدن این خاک ها که عمدتا ناشی از دریاچه ارومیه است، سبب تغییرات مینرالوژیکی این خاک ها در مقایسه با خاک های غیر شور-غیر سدیمی شده است. این تغییرات شامل اسمکتایت، کلرایت بیشتر و حضور ورمی کولایت با هیدروکسی بین لایه ای در این خاک ها می باشد.